Προστασία παρακτίων τμημάτων οικισμών (Συμβούλιο της Επικρατείας, αριθμός απόφασης 4619/2011)

Περίληψη: Σχέδια πόλεων. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ενεργείται με προεδρικά διατάγματα. Διατάξεις, με τις οποίες ανατίθεται η αρμοδιότητα αυτή σε άλλα όργανα της Διοίκησης, αντίκεινται στο Σύνταγμα. Προεδρικό διάταγμα απαιτείται και όταν η Διοίκηση επιλαμβάνεται σε συμμόρφωση προς απόφαση διοικητικού δικαστηρίου, με την οποία ακυρώνεται η απόρριψη αιτήματος άρσης ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή ρυμοτομικού βάρους. Οι παράκτιες περιοχές οικισμών χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητες περιοχές και η πολεοδομική διαρρύθμισή τους ενεργείται με την έκδοση προεδρικού διατάγματος. Η επίμαχη τροποποίηση αναρμοδίως έγινε από τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας. Δεκτή η αίτηση ακύρωσης.

[...] 1. Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση, για την άσκηση της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου και η οποία εισάγεται σε δεύτερη συζήτηση μετά την έκδοση της 4062/2009 προδικαστικής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, ζητείται εμπροθέσμως και εν γένει παραδεκτώς η ακύρωση της 21826/9.6.2003 απόφασης της Υφυπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ως ημερομηνία της οποίας αναγράφεται στο δικόγραφο της αιτήσεως από προφανή παραδρομή η 9.6.2002 και με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή του αιτούντος Δήμου κατά της ΠΕ.ΧΩ. οικ. 881/Φ. τροπ./13.3.2003 πράξης του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής (ΦΕΚ 324 Δ΄). Με την πράξη αυτή είχε τροποποιηθεί το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο Δραπετσώνας και, αφενός αποχαρακτηρίσθηκαν τμήματα των Οικοδομικών Τετραγώνων Γ66, Γ64 και Γ60 από κοινόχρηστοι χώροι και, αφετέρου, τα τμήματα αυτά χαρακτηρίσθηκαν οικοδομήσιμοι χώροι, σε συμμόρφωση με την 374/2001 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών. 2. Επειδή, στην παρούσα δίκη έχει ασκηθεί παρέμβαση από τους ............. ........... , ........................................................... , κατόπιν προσφυγής των οποίων εκδόθηκε η προαναφερόμενη 374/ 2001 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, σε συμμόρφωση προς την οποία εκδόθηκε η ΠΕ.ΧΩ. οικ. 881/Φ. τροπ./13.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής. Όπως, εξάλλου, προκύπτει από την 98/2008 πράξη του ληξιάρχου του Δήμου Αθηναίων, η εκ των ως άνω παρεμβαινόντων, .................... , απεβίωσε μετά την άσκηση της παρέμβασης. Με οριστική διάταξη της ως άνω 4062/2009 προδικαστικής απόφασης του Δικαστηρίου κρίθηκε ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 31 παρ. 3 και 4 του Π.Δ. 18/1989 (ΦΕΚ 8 Α΄), παραδεκτώς είχε χωρήσει η πρώτη συζήτηση της υπόθεσης, παρ’ ότι δεν εμφανίσθηκαν τυχόν νομιμοποιούμενοι να ζητήσουν τη συνέχιση της δίκης για λογαριασμό της θανούσης, .......... , διότι η συζήτηση είχε αναβληθεί κατ’ επανάληψη μετά το θάνατο της εν λόγω παρεμβαίνουσας. Κατά την παρούσα δεύτερη συζήτηση της υπόθεσης, ζητήθηκε παραδεκτώς (πρβλ. ΣτΕ 1434/2008, 2916/2005, 326/2003 επταμ.) στο ακροατήριο η συνέχιση της δίκης από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του, υιού της ως άνω παρεμβαίνουσας, ο οποίος κατέθεσε σχετικό υπόμνημα εντός της χορηγηθείσης από την Πρόεδρο για το σκοπό αυτό προθεσμίας, προσκομίζοντας το 16477/30.12.2009 πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών του Δημάρχου Καισαριανής, σύμφωνα με το οποίο, ο εν λόγω ..................... είναι το μοναδικό τέκνο της μητέρας του, ................ , χήρας εν ζωή. Κατόπιν τούτου, η παρούσα δίκη νομίμως συνεχίζεται εκ μέρους του ................ , μόνον, όμως, καθ’ όσον αφορά την εκ των παρεμβαινόντων, ........... , δεδομένου ότι η παρέμβαση, καθ’ ό μέρος ασκήθηκε από τον ίδιο για δικό του λογαριασμό, απορρίφθηκε ως ανομιμοποίητη με οριστική διάταξη της προαναφερόμενης 4062/2019 προδικαστικής απόφασης του Δικαστηρίου. 3. Επειδή, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 24 του Συντάγματος, ο πολεοδομικός σχεδιασμός έχει ευρύτερες συνέπειες που δεν περιορίζονται στα όρια των συγκεκριμένων οικισμών, στους οποίους αφορά, και αποτελεί, επομένως, ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος, το οποίο δεν μπορεί να θεωρηθεί ειδικότερο, τοπικό, τεχνικό ή λεπτομερειακό θέμα κατά την έννοια του άρθρου 43 παρ. 2 του Συντ. Ως εκ τούτου, οι διοικητικές πράξεις, μέσω των οποίων επιχειρείται ο πολεοδομικός σχεδιασμός, πρέπει να έχουν το χαρακτήρα προεδρικών διαταγμάτων και, μάλιστα, είτε πρόκειται για αμιγώς κανονιστικές (λ.χ. όροι δόμησης και χρήσεων) είτε για ατομικές (λ.χ. απλή τροποποίηση σχεδίου πόλεως) είτε για πράξεις μικτού χαρακτήρα (λ.χ. τροποποίηση σχεδίου πόλεως με ταυτόχρονο καθορισμό όρων δόμησης). Κατά συνέπεια, διατάξεις, με τις οποίες ανατίθεται η ρύθμιση των ανωτέρω ζητημάτων σε άλλα, πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας, όργανα, αντίκεινται στις ως άνω συνταγματικές διατάξεις και δεν είναι εφαρμοστέες. Αντιθέτως, οι αρμοδιότητες εφαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων, όπως οι όλως εντετοπισμένες τροποποιήσεις τους, επιτρεπτώς ανατίθενται σε άλλα, πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας, όργανα, εκτός αν αφορούν προστατευόμενες περιοχές του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος, οπότε και οι ρυθμίσεις αυτές πρέπει, λόγω της ιδιαίτερης κατά το Σύνταγμα σημασίας των ως άνω περιοχών, να διενεργούνται με την έκδοση προεδρικού διατάγματος (πρβλ. ΣτΕ 3661/2005 Ολομ.). Ο κανόνας, εξάλλου, αυτός ισχύει σε κάθε περίπτωση, δηλαδή είτε όταν η Διοίκηση επιλαμβάνεται των εν λόγω ρυθμίσεων αυτεπαγγέλτως είτε όταν επιλαμβάνεται σε συμμόρφωση με απόφαση διοικητικού δικαστηρίου, με την οποία ακυρώνεται η, τυχόν, άρνησή της να ικανοποιήσει αίτημα άρσης ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή ρυμοτομικού βάρους, διότι, και στην περίπτωση αυτή, καταλείπεται στη Διοίκηση στάδιο ουσιαστικής κρίσης, η οποία πρέπει, βεβαίως να ασκείται από τα αρμόδια διοικητικά όργανα. Ειδικότερα, όπως έχει παγίως κριθεί (ΣτΕ 2676/2010, 4569/2009 επταμ., 843/2009 επταμ., 3908/2007 επταμ.), με μόνη την άρση της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή του ρυμοτομικού βάρους το ακίνητο δεν καθίσταται αυτομάτως οικοδομήσιμο, αλλά η Διοίκηση οφείλει να κρίνει εάν η ιδιοκτησία πρέπει, για κάποιο νόμιμο λόγο, να παραμείνει εκτός πολεοδομικού σχεδιασμού ή να δεσμευθεί εκ νέου με την επανεπιβολή ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή ρυμοτομικού βάρους ή να καταστεί οικοδομήσιμη με τους γενικούς όρους δόμησης της περιοχής ή με ειδικούς όρους δόμησης, που πρέπει να καθορισθούν, η κρίση δε αυτή πρέπει προδήλως να εξενεχθεί από τα αρμόδια διοικητικά όργανα και με την τασσόμενη από το νόμο διοικητική διαδικασία. Καθόσον, εξάλλου, αφορά ειδικώς τις παράκτιες περιοχές οικισμών, δηλαδή, τα τμήματά τους που εμπίπτουν σε ζώνη 500 μέτρων από την ακτή [άρθρο 29 του Ν. 2831/2000 (ΦΕΚ 140 Α΄), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 του Ν. 3044/2002 (ΦΕΚ 197 Α΄), βλ. και άρθρο 81 παρ. 1 του Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας], όπως έχει επίσης παγίως κριθεί, τα τμήματα αυτά συνιστούν, σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα, δηλαδή, από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του καθενός από αυτά, ευαίσθητες περιοχές, η πολεοδομική διαρρύθμιση των οποίων απαιτείται να διενεργείται με την έκδοση προεδρικού διατάγματος (πρβλ. ΣτΕ 939/2011, 2213/2008, 2176/2008, 1291/2008, 1243/2008 κ.ά.). 4. Επειδή, όπως, εν προκειμένω, προκύπτει από το φάκελο της υπόθεσης, με την 374/2001 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών ακυρώθηκε η σιωπηρή άρνηση της Διοίκησης να άρει ρυμοτομική απαλλοτρίωση ακινήτων των παρεμβαινόντων, τα οποία, με το από 29.5.1986 Πρ. Δ/μα (ΦΕΚ 650 Δ΄), είχαν εν μέρει ρυμοτομηθεί, προκειμένου να διανοιγεί οδός, και εν μέρει χαρακτηρισθεί ως χώρος παιδικής χαράς και γηπέδου. Σε συμμόρφωση με την εν λόγω ακυρωτική απόφαση εκδόθηκε η προαναφερόμενη ΠΕ.ΧΩ. οικ. 881/Φ. τροπ./13.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής (ΦΕΚ 324 Δ΄), με την οποία χαρακτηρίσθηκαν ως οικοδομήσιμοι χώροι τμήματα των οικοδομικών τετραγώνων Γ 66, Γ 64 και Γ60 του αιτούντος Δήμου Δραπετσώνας. Κατά της πράξης αυτής ο αιτών Δήμος άσκησε την από 9.5.2003 προσφυγή του ενώπιον του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., η οποία απορρίφθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη. 5. Επειδή, ο αιτών Δήμος προβάλλει ότι η ΠΕ.ΧΩ. οικ. 881/ Φ.τροπ./13.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, με την οποία διενεργήθηκε η επίμαχη τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου Δραπετσώνας εκδόθηκε αναρμοδίως, διότι αφορά σε προστατευόμενη περιοχή του πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Με το από 6.2.2009 υπόμνημά του ισχυρίζεται, ειδικότερα, ότι το Ο.Τ. Γ 64 ευρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 500 μέτρων από την ακτή, προσκομίζει δε σχετικώς την 14319/7.10.2008 βεβαίωση της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Δραπετσώνας, καθώς και αεροφωτογραφία της περιοχής, στην οποία εμφαίνεται το ακίνητο των αιτούντων και η, κατά τα βεβαιούμενα, μικρότερη των 500 μέτρων απόσταση του ακινήτου αυτού από την ακτή. Ενόψει αυτού, το Δικαστήριο, με την 4062/2009 απόφασή του έκρινε ότι έπρεπε να αναβληθεί η περαιτέρω εκδίκαση της υπόθεσης, προκειμένου ο καθ’ ού Υπουργός να βεβαιώσει εντός διμήνου από την προς αυτόν κοινοποίηση της παρούσας απόφασης, αν η απόσταση των ακινήτων των παρεμβαινόντων στα προαναφερόμενα οικοδομικά τετράγωνα είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη των 500 μέτρων από την ακτή. 6. Επειδή, με το Φ. 16/991/2010/Σχ. Φ. 24/1008/2010/5.3.2010 έγγραφο της Διεύθυνσης ΠΕ.ΧΩ. προς τη Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, το οποίο κοινοποιήθηκε προς το Συμβούλιο της Επικρατείας, η Διεύθυνση αυτή υπενθυμίζει τη διάταξη του άρθρου 29 παρ. 2α του Ν. 2831/2000 (ΦΕΚ 140 Α΄), όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 παρ. 1 του Ν. 3044/2002 (ΦΕΚ 197 Α΄), η οποία προβλέπει ότι υπάγεται στην αρμοδιότητα του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας «η τροποποίηση, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων και οικισμών και ο καθορισμός και η τροποποίηση όρων και περιορισμών δόμησης σε αυτά, στις παράκτιες περιοχές και σε βάθος δύο Ο.Τ. από την ακτή, εφόσον αυτά βρίσκονται σε απόσταση 500 μ. από την ακτή», σε αντίθεση με την τροποποίηση των εγκεκριμένων σχεδίων των συνήθων πόλεων και οικισμών και τον καθορισμό και την τροποποίηση όρων και περιορισμών δόμησης σ’ αυτά, η οποία υπάγεται στην αρμοδιότητα του νομάρχη, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 29 παρ. 1β του ίδιου Ν. 2831/2000. Με το ίδιο, τέλος, έγγραφο βεβαιώνεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής εκδόθηκε βάσει της διατάξεως αυτής. Ετσι, η Διοίκηση συνομολογεί ότι τα ακίνητα, στα οποία αφορά η επίμαχη τροποποίηση εμπίπτουν σε ζώνη 500 μ. από την ακτή του Δήμου Δραπετσώνας. Υπό τα δεδομένα αυτά, η επιχειρηθείσα τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, η οποία έπρεπε να περιβληθεί τον τύπο προεδρικού διατάγματος (βλ. ΣτΕ 3661/2005 Ολομ.), εκδόθηκε αναρμοδίως από τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, όφειλε δε η Υφυπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. να δεχθεί την προσφυγή του αιτούντος Δήμου και να ακυρώσει, για το λόγο αυτό, την οικ. 881/Φ. τροπ./13.3.2003 πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, με την οποία διενεργήθηκε η επίμαχη τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου Δραπετσώνας. Είναι, εξάλλου, αβάσιμοι οι περί του αντιθέτου ισχυρισμοί που περιλαμβάνονται στο υπόμνημα του εκ των παρεμβαινόντων, ............ ................. , προς επίρρωση των οποίων προσκομίζεται τεχνική έκθεση του αρχιτέκτονα - πολεοδόμου, ................. , σύμφωνα με τους οποίους δεν τίθεται, εν προκειμένω, ζήτημα προστασίας του φυσικού κ.λπ. περιβάλλοντος, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη ακτή έχει διαμορφωθεί με τεχνικά έργα και η παρακείμενη χερσαία έκταση έχει βιομηχανικό χαρακτήρα με γερανογέφυρες, λιμενικές εγκαταστάσεις βαρέως τύπου κ.λπ., διότι το παράκτιο, υπό την προαναφερόμενη έννοια, τμήμα οικισμού αποτελεί, ανεξάρτητα από τα ειδικά χαρακτηριστικά του, ευαίσθητη περιοχή, η πολεοδομική διαρρύθμιση της οποίας πρέπει να γίνεται με προεδρικό διάταγμα. Είναι, τέλος, αβάσιμοι οι συναφείς ισχυρισμοί που περιλαμβάνονται στο υπόμνημα των εκ των παρεμβαινόντων, .......................... ........................................... , συνεχίζοντος τη δίκη για λογαριασμό της παρεμβαίνουσας .................... , και προβάλλονται κατ’ επίκληση της νομοθεσίας περί αιγιαλού, ότι η συγκεκριμένη ακτή, που αποτελεί χερσαία ζώνη λιμένα, μη αποτελούσα πράγμα κοινόχρηστο, έχει διαμορφωθεί, κατόπιν ανθρωπογενών παρεμβάσεων, αποκλειστικώς για χρήση λιμένα και, συνεπώς, απαγορεύεται η πρόσβαση σ’ αυτή μη εξουσιοδοτημένων προσώπων, καθώς οι ισχυρισμοί αυτών ότι οι ιδιοκτησίες τους απέχουν απόσταση μεγαλύτερη των 500 μ. από την ακτή, όπως αυτή ορίζεται σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου, δηλαδή ως «ζώνη που περιλαμβάνεται μεταξύ του σημείου που φθάνει η μέση χαμηλή παλίρροια έως το σημείο που μετακινείται η άμμος που παρασύρεται από τα κύματα», δεδομένου ότι η κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις έννοια της ακτής δεν ταυτίζεται, πάντως, με την έννοια της ακτής κατά την εν λόγω μελέτη. 7. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή για τον προαναφερόμενο λόγο και να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη πράξη, να απορριφθεί δε η ασκηθείσα παρέμβαση. Εξάλλου, μετά την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης για το λόγο αυτό, η εξέταση των λοιπών προβαλλομένων λόγων ακυρώσεως αποβαίνει αλυσιτελής. 8. Επειδή, μετά την κατάργηση του αιτούντος Δήμου ...... και τη σύσταση του Δήμου ......................... με το άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87 Α΄) στο Δημόσιο και τους παρεμβαίνοντες πρέπει να επιβληθεί συμμέτρως η δικαστική δαπάνη του Δήμου Κερατσινίου - Δραπετσώνας. Δ ι ά τ α ύ τ α Δέχεται την υπό κρίση αίτηση. Ακυρώνει την 21826/9.6.2003 απόφαση της Υφυπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., σύμφωνα με το αιτιολογικό. Απορρίπτει την παρέμβαση. Αναπέμπει την υπόθεση στη Διοίκηση προς νέα νόμιμη κρίση. Επιβάλλει συμμέτρως στο Δημόσιο και τους παρεμβαίνοντες τη δικαστική δαπάνη του Δήμου ....... , που ανέρχεται σε χίλια τριακόσια ογδόντα (1.380) ευρώ.

πηγή: http://lawdb.intrasoftnet.com/nomos

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα