Συναινετικό διαζύγιο. Επιμέλεια και επικοινωνία τέκνων. Τυχόν ακυρότητα της έγγραφης συμφωνίας ρυθμίσεως της επιμελείας και επικοινωνίας των τέκνων που προσκομίζεται με την αίτηση έκδοσης συναινετικού διαζυγίου δεν επιδρά στο κύρος του διαζυγίου (Εφετείο Δωδεκανήσου, αριθμός απόφασης 47/2002).

Περίληψη: Συναινετικό διαζύγιο. Έφεση. Έννομο συμφέρον. Πλάνη. Απάτη. Επιμέλεια κι επικοινωνία τέκνων. Εναντίον της απόφασης που λύνει το γάμο κατόπιν συναινετικής αιτήσεως των συζύγων, παραδεκτά ασκείται έφεση, εφόσον υφίσταται έννομο συμφέρον του συζύγου, που συνίσταται στην ακυρότητα ή ακυρωσία της δήλωσης βουλήσεώς του. Η επίκληση πλάνης πρέπει να είναι ουσιώδης και να μην αφορά τα παραγωγικά αίτια της βούλησης. Τέτοια πλάνη υφίσταται όμως και είναι ακυρώσιμη, άσχετα αν είναι ουσιώδης ή επουσιώδης ή ανάγεται στα παραγωγικά αίτια της βούλησης, όταν ο πλανηθείς σύζυγος προέβη στη δήλωση βουλήσεως εκδόσεως συναινετικού διαζυγίου, μετά από απατηλή συμπεριφορά του συζύγου του συμπεριλαμβανομένης και της σιωπής, όταν δεν δικαιολογείται σιωπή από το νόμο, τις σχέσεις τους ή την καλή πίστη. Η ιδιαίτερη και με την αίτηση συναινετικού διαζυγίου προσκομιζόμενη έγγραφη συμφωνία ρυθμίσεως της επιμελείας και επικοινωνίας των τέκνων είναι προσωρινή και ισχύει μέχρι την κατόπιν της προσφυγής του ενδιαφερομένου γονέα αρμοδίως δικαστική επίλυση της επιμέλειας και επικοινωνίας αλλά είναι η συμφωνία αυτή και αυτόνομη, η ακυρότητά της δεν επιδρά στο κύρος του διαζυγίου, διότι τότε θ' ανατρεπόταν εύκολα η λύση του γάμου.

[...] Με την υπ' αριθμ. εκθ. καταθέσεως 81/1999 κοινή αίτησή τους ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ρόδου οι διάδικοι ισχυρίσθηκαν ότι έχουν τελέσει νόμιμο γάμο στις 14.6.1992, από τον οποίο απέκτησαν ένα γυιό, και ότι έχουν συμφωνήσει για τη λύση του γάμου τους και ζήτησαν για τον λόγο αυτό διαζύγιο (συναινετικό). Το ως άνω Δικαστήριο, δικάζοντας κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 741 επ. Κ.Πολ.Δ), με την υπ' άριθμ. 115/2000 απόφασή του, δέχθηκε την αίτηση, έλυσε τον γάμο των διαδίκων και επικύρωσε την έγγραφη συμφωνία τους, που ρυθμίζει την επιμέλεια του τέκνου τους και την επικοινωνία μ' αυτό. Η δεχόμενη την συμφωνία των συζύγων και απαγγέλλουσα τη λύση του γάμου τους δικαστική απόφαση, υπόκειται σε έφεση εκ μέρους των διαδίκων, παρότι έγινε δεκτή η αίτησή τους, εφ όσον έχουν προς τούτο έννομο συμφέρον (άρθρα 68 και 516 παρ. 2 Κ.Πολ.Δ), όπως σε περίπτωση ακυρότητας ή ακυρωσίας της εκφρασθείσας κατά την πιο πάνω συμφωνία λύσεως του γάμου βουλήσεως (βλ.Α.Π. 12/1998, Ελ.Δ/νη 39.825, Α.Π. 666/1997, Ελ.Δ/νη 39.1290, Α.Π. 1684/ 1988, Ελ.Δ/νη 32.956, Ε.Θεσ. 3142/2000, Ελ.Δ/νη 42.769, Ε.Α. 2391/ 1995, Ελ.Δ/νη 37.354, Ε.Α. 9094/1989, Ελ.Δ/νη 33.171, ΕΑ 8990/1984 Ελ.Δ/νη 26.69). Συνεπώς, η ένδικη έφεση του συζύγου, που στρέφεται κατά της παραπάνω απόφασης, η οποία έλυσε συναινετικά το γάμο των διαδίκων, και προσβάλλει ως ακυρώσιμη τη δηλωθείσα απ' αυτόν για τη λύση του γάμου συναίνεση, είναι παραδεκτή και πρέπει, αφού ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα (επίδοση προσβαλλόμενης απόφασης την 7.6.2000 -άσκηση ένδικης έφεσης την 6.7.2000), να γίνει τυπικά δεκτή και να ερευνηθεί ως προς τη βασιμότητα (νομική και ουσιαστική) του μοναδικού λόγου της κατά την ίδια πιο πάνω διαδικασία (άρθρο 533 παρ. Ι. Κ.Πολ.Δ).Πρέπει στο σημείο αυτό να λεχθεί, ότι ο ισχυρισμός της εφεσίβλητης, ότι η συζήτηση της ένδικης έφεσης είναι απαράδεκτη, επειδή ο εκκαλών δεν κοινοποίησε αντίγραφο αυτής στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ρόδου, είναι απορριπτέος ως μη νόμιμος, διότι οι διατάξεις των άρθρων 748 παρ.2 και 782 Κ.Πολ.Δ. που επιβάλουν επίδοση αντιγράφου της αίτησης στον Εισαγγελέα, δεν καταλαμβάνουν και τις αποφάσεις διαζυγίου (βλ. ΑΠ 496/1997, Ελ.Δ/νη 39.95). Κατά τη διάταξη του άρθρου 1441 Α.Κ. όταν οι σύζυγοι συμφωνούν για το διαζύγιο, μπορούν να το ζητήσουν με κοινή αίτησή τους, που δικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (συναινετικό διαζύγιο). Για να εκδοθεί συναινετικό διαζύγιο πρέπει ο γάμος να έχει διαρκέσει τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από την κατάθεση της αίτησης και η συμφωνία των συζύγων να δηλωθεί στο δικαστήριο, αυτοπροσώπως ή με ειδικό πληρεξούσιο, σε δύο συνεδριάσεις που να απέχουν μεταξύ τους έξι τουλάχιστον μήνες. Αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα για να δηλωθεί συναινετικό διαζύγιο πρέπει να προσκομίζεται έγγραφη συμφωνία των συζύγων που να ρυθμίζει την επιμέλεια των τέκνων και την επικοινωνία μ' αυτά. Η επικοινωνία επικυρώνεται από το δικαστήριο και ισχύει ώσπου να εκδοθεί απόφαση για το θέμα αυτό σύμφωνα με το άρθρο 1513 ΑΚ.

Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι για την έκδοση συναινετικού διαζυγίου απαιτείται: α) διάρκεια του γάμου τουλάχιστον ενός έτους πριν από την κατάθεση της αιτήσεως διαζυγίου, β) συμφωνία των συζύγων για τη λύση του γάμου, δηλούμενη στο δικαστήριο αυτοπροσώπως ή με ειδικό πληρεξούσιο σε δυο συνεδριάσεις, που απέχουν μεταξύ τους έξι τουλάχιστον μήνες και γ) προσκόμιση έγγραφης συμφωνίας των συζύγων, άσχετης μ' εκείνη της λύσεως του γάμου, για τη ρύθμιση της επιμέλειας των τέκνων και της επικοινωνίας με αυτά. Η λύση του γάμου επέρχεται και στην περίπτωση αυτή με δικαστική απόφαση (άρθρα 1438 ΑΚ, 613 Κ.Πολ.Δ), που δεν επικυρώνει απλώς την περί λύσεως του γάμου συμφωνία των συζύγων (βλ. Α. Γαζή, ΝοΒ 31, σελ. 1291, Α. Σοφιαλίδη-Π.Κορνηλάκη, Αρμ.1983, σελ. 848 επ., ΕΑ 9094/1989, ό.π, Ε.Α. 4945/1987 Ελ.Δ/νη 29.951, Ε.Α. 11.363/ 1986, Ελ.Δ/νη 28. 1326). Η θέληση των συζύγων για λύση του γάμου τους πρέπει να είναι ώριμη, σταθερή και ανεπηρέαστη, απαλλαγμένη από ελαττώματα (πλάνη, απάτη, απειλή) των οποίων η προβολή μπορεί να γίνει στα πλαίσια της δίκης διαζυγίου, δηλαδή μέχρις ότου καταστεί η σχετική απόφαση αμετάκλητη (βλ. Α.Γαζή, ΝοΒ 36, σελ. 533 επ., Α. Σοφιαλίδη-Π.Κορνηλάκη, Αρμ. 1983, σελ. 848 επ. Ε.Θεσ. 3142/2000, ό.π, ΕΑ 5323/1991 Ελ. Δ/νη 33.880, Ε.Α. 9094/1989, όπ. Ε.Α. 4945/1987, όπ., ΕΑ 10.273/1984 ΝοΒ 33.475) με την άσκηση των επιτρεπόμενων ενδίκων μέσων. Η επικαλούμενη από τον επιδιώκοντα την ανατροπή της πρωτοβάθμιας δικαστικής απόφασης σύζυγο πλάνη πρέπει να είναι ουσιώδης (άρθρο 140 ΑΚ), υπό την στο άρθρο 141 ΑΚ έννοια. Εξ άλλου, η πλάνη δεν είναι κατά κανόνα (με εξαιρέσεις τυχόν αντίθετες διατάξεις νόμου, μεταξύ των οποίων δεν συμπεριλαμβάνεται και η του άρθρου 1441 ΑΚ) ουσιώδης όταν αναφέρεται αποκλειστικά στα παραγωγικά αίτια της βουλήσεως (άρθρο 143 ΑΚ), δηλαδή όταν αυτή ανάγεται στις αιτίες (σταθμίσεις, προσδοκίες, βλέψεις), που έκαναν εκείνον, που δήλωσε τη βούλησή του να προβεί σ' αυτή (βλ. Α.Π. 1684/ 1988, Ελ.Δ/νη 32.956, Ε.Θεσ. 3142/ 2000, όπ. Ε.Θεσ. 2413/ 1990 Αρμ. 1991, 769, Ε.Α. 9094/1989, όπ. ΕΑ 11.363/1986, όπ. Ε.Θεσ. 1959/1989 Αρμ. 1989.536, Ε.Α. 10273/1984 ό.π.). Περαιτέρω, η οφειλόμενη σε απατηλές παραστάσεις του άλλου συζύγου πλάνη του εκκαλούντος (άρθρο 147 ΑΚ), ανεξαρτήτως του αν αυτή είναι ουσιώδης ή επουσιώδης, καθώς και αν αναφέρεται στα παραγωγικά της βουλήσεως αίτια ή όχι, είναι ακυρώσιμη, διότι σκοπείται η προστασία του ελεύθερου σχηματισμού της δικαιοπρακτικής βουλήσεως του εξαπατουμένου. Για την εν λόγω ακύρωση πρέπει η απατηλή συμπεριφορά του άλλου να ήταν η αιτία της εκφρασθείσας βουλήσεως του πλανωμένου, δηλαδή να υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ τους. Η απάτη δε συντελείται και με αποσιώπηση, εφόσον ο σιωπήσας είχε υποχρέωση είτε εκ του νόμου είτε από την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, είτε από τις ιδιαίτερες σχέσεις του με το άλλο μέρος, να αποκαλύψει την αλήθεια (βλ. ΑΠ 123/1998, Ελ.Δ/νη 39.825, ΕΑ 9094/1989, όπ. Ε.Α 4945/1987, όπ.). Τέλος, εντελώς διαφορετική από την συμφωνία για τη λύση του γάμου είναι ή έγγραφη συμφωνία για την επιμέλεια και την επικοινωνία των τέκνων. Η δεύτερη αυτή συμφωνία επικυρώνεται από το δικαστήριο, είναι, όμως, προσωρινή και δεσμεύει μέχρι την οριστική ρύθμιση των σχετικών ζητημάτων κατά τα άρθρα 1513, 1518 και 1520 ΑΚ. Τυχόν ελαττώματα της συμφωνίας αυτής δεν επιδρούν στο διαζύγιο. Καθένας από τους συζύγους μπορεί να ζητήσει διαφορετική ρύθμιση της επιμέλειας των τέκνων ή της επικοινωνίας με αυτά με αγωγή κατά τα άρθρα 1513, 1518, 1520 ΑΚ., 17παρ.1 και 681Β Κ.Πολ.Δ. (βλ. σχόλια Ε. Κρουσταλλάκη κάτω από την ΕΑ 8990/1984, Ελ.Δ/νη 26, σελ.72, Α.Σοφιαλίδη-Π.Κορνηλάκη, Αρμ. 1983, σελ. 852, Ι. Σπυριδάκη, Οικ. Δίκαιο, έκδοση 1983, παρ.75ε. σε 192, Α.Γαζή, ΝοΒ 36, σελ.535, ΕΑ.9094/1989, ό.π. Ε.Α. 4945/1987, Ελ.Δ/νη 29.951 με σχόλια Σ.Ματθία Ε.Α. 10.273/1984 ΝοΒ 33.475 με σχόλια Ι. Σπυριδάκη).

Στην προκειμένη περίπτωση με το μοναδικό λόγο της ένδικης έφεσης επιδιώκεται η ανατροπή της εκκαλούμενης απόφασης, η οποία έλυσε συναινετικά το γάμο των διαδίκων, διότι κατά τα ιστορούμενα σ' αυτή, ο εκκαλών πείσθηκε να συναινέσει στη λύση του γάμου του με την εφεσίβλητη από τις ψευδείς παραστάσεις αυτής, ότι δεν θα είχε ο εκκαλών πρόβλημα στην επικοινωνία του με το ανήλικο κοινό τέκνο, ενώ πράγματι αυτή επεδίωκε τη λύση του γάμου και την φυγή της από τη Ρόδο, ώστε να στερήσει από τον εκκαλούντα την επικοινωνία με το ανήλικο τέκνο του, γεγονός που αν γνώριζε αυτός δεν θα συναινούσε στη λύση του γάμου. Η έφεση αυτή, με τα παραπάνω πραγματικά περιστατικά, με τα οποία ο εκκαλών επιχειρεί να θεμελιώσει ελάττωμα ουσιώδους πλάνης της συναινετικής δηλώσεως βουλήσεως αυτού και την εκ τούτου ακυρωσία της παρασχεθείσας συναίνεσης, για τη λύση του γάμου, είναι μη νόμιμη, διότι τα ιστορούμενα πραγματικά περιστατικά αφορούν πλάνη ως προς την συμφωνία για την επιμέλεια-επικοινωνία του τέκνου, που αναφέρεται στα παραγωγικά αίτια της βουλήσεως αυτού και δεν είναι ουσιώδης. Σε κάθε δε περίπτωση δεν επιδρά στο διαζύγιο και δεν αποτελεί λόγο ανατροπής της εκκαλούμενης απόφασης. Τούτο διότι ο νομοθέτης θέλησε τη συμφωνία για την επιμέλεια-επικοινωνία των τέκνων προσωρινή και εντελώς ανεξάρτητη από τη συμφωνία για τη λύση του γάμου και προβλέπει την οριστική ρύθμιση των σχετικών ζητημάτων σε άλλη διαδικασία. Οι σύζυγοι δεν μπορούν να μετατρέψουν την προσωρινή αυτή συμφωνία σε θεμέλιο της συμφωνίας για τη λύση του γάμου. Αυτό θα οδηγούσε σε ανατροπή του συναινετικού διαζυγίου. Επομένως, όσα αντίθετα υποστηρίζονται με το μοναδικό λόγο της ένδικης έφεσης, είναι αβάσιμα. Κατ' ακολουθία όλων αυτών πρέπει ν 'απορριφθεί η έφεση κατ' ουσία και να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων τα δικαστικά έξοδα του παρόντος βαθμού δικαιοδοσίας, λόγω εύλογης αμφιβολίας του εκκαλούντος που ηττήθηκε ως προς την έκβαση της δίκης, εφόσον η ερμηνεία των κανόνων δικαίου που εφαρμόσθηκαν ήταν ιδιαίτερα δυσχερής (άρθρα 179, 183, 191 Κ.Πολ.Δ).

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ: Δικάζει κατ' αντιμωλία των διαδίκων. Δέχεται τυπικά την έφεση. Απορρίπτει ό,τι κρίθηκε ως απορριπτέο. Απορρίπτει κατ' ουσία την έφεση. Συμψηφίζει τη δικαστική δαπάνη του παρόντος βαθμού δικαιοδοσίας.

Δημήτριος Χ. Καραγιάννης, Δικηγόρος, Θεσσαλονίκη - Αθήνα